Kanoniczna forma zawarcia małżeństwa - forma nadzwyczajna

Gdy nie mogą zostać zachowane przepisy dotyczące formy zwyczajnej, wykonywana jest forma nadzwyczajna. Małżeństwo jest zawarte jedynie w obecności dwóch świadków zwykłych. Może mieć miejsce w dwóch przypadkach.

Pierwszy przypadek zachodzi, gdy świadek urzędowy (kapłan) jest nieosiągalny (nie można się do niego udać ani on nie może przybyć) i jednocześnie jednemu bądź obu nupturientom zagraża niebezpieczeństwo śmierci (przykładem może być katastrofa lotnicza, gdy narzeczeni znajdują się na pokładzie i wiedzą, iż samolot się rozbije; gdy jedna osoba jest bardzo ciężko chora i podejrzewa się, iż w każdej chwili może umrzeć).

Po drugie może ona zostać zastosowana, gdy kapłan jest nieosiągalny i roztropnie przewiduje się, iż nie będzie dostępny przez miesiąc (taka sytuacja może mieć miejsce np. w Afryce, gdzie jest mało kapłanów katolickich bądź też w przypadku gdy miejscowość zostaje odcięta od świata, np. przez wodę i mieszkańcy przewidują, iż taka sytuacja nie zmieni się przez miesiąc)(kan. 1116 §1 KPK’83). Jednocześnie należy dodać, iż prawodawca ustanowił przepis, w którym wskazał, iż jeśli dostępny jest jakikolwiek inny kapłan lub diakon, to należy go poprosić o asystowanie (kan. 1116 § 2 KPK’83). Konieczne jest podkreślenie, iż nie jest to wymagane do ważności. W związku z tym, gdyby doszło do sytuacji, w której nie jest możliwe zachowanie przepisów dotyczących zwyczajnej formy, a w pobliżu przebywa inny kapłan, który nie został poproszony o asystencję, to małżeństwo zostanie zawarte ważnie.